JOLASAREN GARRANTZIA

Imagine elephants, jolasaren garrantzia adierazten duen dokumentala da. Bertan, hainbat gai jorratzen dira, esaterako: jolasteko materialak, espazioa, haurrek duten denbora falta edo helduek jolasari kentzen dioten garrantzia.  Bideoa ikusi ondoren galdera hauek planteatu ziren klasean: nor da haurra? nor da irakaslea? zeintzuk izan behar dira bere zeregin eta lanak?

Hasteko, bideo honetan elkarrizketatuak izan diren hainbat aditu ageri dira: Francesco Tonucci (pedagogoa), Mar Romera (psikopedagogoa), Carlos González (pediatra), Sonia Kliass (haurren garapenean ezpezializatutako psikologa)...  Guztiek  jolasa aztertzen dute, eta honek hezkuntzan zein umeengan duen garrantzia.

Lehenik eta behin, dokumentalean jolasa aipatzen da; eta jolasak haurren ikaskuntzan eta heziketan duen garrantzia. Bideoaren hasieran, hainbat heldu agertzen dira haien haurtzaroko jolasak gogoratzen. Alde batetik, gehienek kalea aipatzen dute, eta telebista oso gutxi ikusten zutela. Beste gizon batek berriz, etxean egotea nahiago zuen, leihotik jausten ziren ur-tantak ikusten. Adibide honen bitartez, haurtzaro desberdinak ikus ditzakegula pentsatzen dut. Beste alde batetik, mutil batek pirata jolasak aipatzen ditu, neska batek ordea printzesak. Bertan, txikitatik jasotzen ditugun genero rolak ageri dira. Izan ere, haurrak garenetik, gure gizartearen ondorioz hainbat estereotipo barneratzen ditugu.

Bigarrenik, Tonucci-ren hitzetan: "haurrek jolasteko eskubidea dute eta jolasten ikasten dute". Gaur egun, arazoa umeek beraientzat eta besteontzat daukaten denbora falta da, eta umeei agenda betetzen badiezu identitatea gal dezakete. Adibidez, Gonzalo Jover-ek esaten duen moduan: "eskolaz kanpoko ekintzak ez dira jolastea, jokatzea baizik, eta obligazio bihur daitezke".  Miguel Castrok dioenez: "edozer izan daiteke jolas edo tortura bat". Hau da, jolasa egoteko konekzio emozionala egon behar da, eta haurrak beharragatik jolasten duenean ez du frustraziorik sentitzen. Ekintza hau ordea, inposatu egiten bada frustrazioa ageriko da. Jolasa obligazio bihurtzen denean haurrek interesa galduko dute, eta jolasa umeek disfrutatzeko erramienta izan behar da.

Ildo beretik jarraituz, badirudi jolasak Haur Hezkuntzan soilik duela garrantzia, eta gero Lehen Hezkuntzan ikasi egin behar dela bakarrik (matematikak, ingelesa, gaztelania...) baina jolasaren bitartez ikasi egiten da, horrela balioak eta errespetua ikasten dituztelako, baita imajinazioa garatu ere. Gainera, imajinazioak garrantzi handia du, pentsamenduaren ardatza baita. Adibidez, klasean egin genituen teknografien aurkezpenetan, talde batek arreta deitu zidan dinamika bat egin zuten. Guztioi eskatu ziguten etxe bat marrazteko, eta gehienek etxea modu berdinean marraztu genuen. Nire esperientzian oinarrituz, gertaera hau imajinazioa lantzeko faltarekin lotuko nuke.

Gaur egun, jolasak merkataritza bilakatzen ari dira, eta haurrek gero eta ordu gehiago pasatzen dituzte pantaila baten aurrean: telebista, ordenagailuak, tabletak, mugikorrak edo bideo-jokoak esaterako. Baina 3 urte izan arte, telebista eta bestelako pantailak ez dira komenigarriak, umeek ez dutelako pantaila baten aurrean ikasten, eta ez dituztelako esperientzia errrealak jasotzen. Gainera, bideo-jokoak ez dira ikasteko ez badituzu ezagutzen. Egokiena, bideo-joko horiek haurrekin aztertzea da. Oso garrantzitsua da umeek pantaila baten aurrean zer ikusten duten kontrolatzea, adin honetan jasotzen duten informazio guztia barneratzen baitute. Askotan, konturatzen ez garen arren, programa askok dituzten balio eta printzipioak negatiboak izaten dira. Disney pelikuletan adibidez, oso errez topa daitezke balio matxista eta sexistak. Guraso askok kaletik haien seme-alabei mugikorrak ematen dizkiete geldi eta lasai egon daitezen. Baina, ba al dakite benetan haien umeak zer ikusten ari diren?

Normalean, heldu askok uste dute jolastea denbora galtzea dela, lanetik iritsi eta nekatuta egoten direlako haien seme-alabekin jolasteko. Baina jolasa emozioa da, eta jolasek disfrutatzen irakasten dute. Horregatik, nagusi eta helduek ere jolastu egin behar lukete. Tonnucik dioenez: "inork ez du umeengan pentsatzen" eta "molestatzea garapenaren oinarrizko elementua da".

Beste gai bat aipatuz,  umeek jolasteko espazio gehiago behar dute. Dokumentalean dioten bezala, egia da herrietan toki gehiago egoten dela jolasteko. Nik bizi izan dudana kontuan izanda, herrian askatasun sentsazio gehiago izaten da, baita autonomia sentsazio gehiago ere. Juan Roviraren hitzetan: "jolasekin haurren autonomia lantzen da". Herrietan, leku batetik bestera, distantziak txikiagoak izaten dira, edozein lekutan jolas daiteke eta gehienetan gurasoak ez dira hainbeste kezkatzen haien seme-alabak non dauden jakiten dutelako. Hiri batean berriz, arazo gehiago egoten dira hainbat faktoreren ondorioz: kotxeak, leku batetik distantzia luzeak, motorrak, autobusak ...  Zoritxarrez, ohikoa izaten da hirietako plazetan "pilotarekin jolastea debekatuta" ipintzen duten kartelak ikustea. Horrek, haurrek jolasteko dituzten aukerak murrizten ditu eta jolasa zailtzen du. Beste adibide bat hau izan daiteke: parke batzuek hesiak izaten dituzte. Zer konlusio atera dezakegu bertatik? Haurrek eremu horren barruan soilik jolastu dezaketela? Bertatik ondoriozta daiteke helduek umeengan eta jolasan gutxi pentsatzen dutela orokorrean.

Materialaren gaia jorratzeko, Ángeles Ruiz de Velascok dioenez: "haurrei esanahia duten materialak interesatzen zaizkie". Hau da, nahiago izango dituzte funtzio bat betetzen dituzten materialak. Adibidez, plastikozko giltza batzuen, eta benetako giltza batzuen artean bigarren aukera nahiago izango dute, ikusi dutelako horrekin ateak ireki ditzaketela. Bertan ikaskuntza prozesu bat ematen da, haurrak eskura duen materialarekin zer egin edo lortu dezakeen deskubritzen duelako, eta material horrek zer funtzio betetzen duen ikusten duelako.

Bukatzeko eta gaiaren laburpena eginez, ikusten da jolasa erabat garrantzitsua dela haurren garapen eta ikaskuntzan. Hasierako galderei erantzunez, haurra jolasa da eta jolasak umeengan emozioa sortzen du. Hori oinarrizkoa da ikaskuntza prozesuan. Horregatik, helduek gai hau ezagutu eta honi buruzko kontzientzia izan behar lukete jolasari garrantzi gehiago emateko eta umeei jolasteko beharrezko baliabideak eskaintzeko.

Zitak gaztelaniatik euskerara hitzez-hitz itzuliak.

 

Bibliografia  

Cruces E. (produktorea). Cruces E. (zuzendaria). (2015).  Reportaje lineal "Imagine elephants". [Pelikula]. Espainia.